ارتودنسی: دندان‌های صاف و ردیف، پیشگیری از بیماری دهان و بهداشت آسان

ارتودنسی شاخه‌ای از دندانپزشکی است که فرد متخصص در این زمینه بیمارانی که دندان‌های نامرتبی هنگام بسته بودن دهانشان دارند (مالاکسیژن)، که منجر به مشکلات متعدد دندانی می‌شود، را درمان می‌کند. ارتودنسی همچنین شامل درمان و کنترل جنبه‌های مختلف رشد صورت (ارتوپدی دنتوفاسیال) و شکل و رشد فک، می‌باشد. یک متخصص ارتودنسی ارتودنتیست نام دارد. ارتودنسی همچنین زمانی که هدف بیمار زیبا کردن و مرتب کردن دندان‌هاست شامل زیباسازی دندان می‌باشد.

ارتودنسی برای چه چیز استفاده می‌شود؟

یک متخصص ارتودنسی از طیف وسیعی از دستگاه‌های دندان‌پزشکی استفاده می‌کند، به عنوان مثال از هدگیر، صفحات، بریس‌ها و غیره برای کمک به:

• بستن شکاف‌های گسترده بین دندان‌ها
• اطمینان حاصل کردن از این که نوک دندان‌ها هم تراز شده‌اند
• صاف کردن دندان‌های کشیده شده
• برای بهبود گفتار یا غذا خوردن (عملکرد دهان)
• برای بهبود سلامت دهان و لثه‌ها در دراز مدت
• برای جلوگیری از سایش بیش از حد و یا ضربه در دراز مدت (از دندان‌ها)
• درمان دندان‌های نیش نامرتب

و غیره استفاده می‌کند.

مزایای درمان ارتودنسی

مزایای استفاده از درمان ارتودنسی اغلب فراتر از تغییرات فیزیکی واضح در وضعیت دندان‌ها و صاف کردن دندان‌ها است. این روش درمانی همچنین یک راه عالی برای بهبود کلی تصویر شخص از خود است. در حالی که داشتن دندان‌های زیبا و مرتب بسیار مهم است، ضروری است که هر گونه مشکلات بالقوه بهداشتی مرتبط با دندان یا فک را از بین ببریم. دندان‌های مشکل‌دار یا فک ناهنجار ممکن است به عدم تمیز کردن مناسب دندان‌ها منجر شود که این امر باعث پوسیدگی دندان و احتمالا بیماری لثه یا بیماری کل دندان می‌شود. مشکلات ارتودنسی که بدون درمان باقی می‌مانند می‌توانند منجر به مشکلاتی از قبیل جویدن و هضم نامناسب غذا، اختلالات گفتاری و سایش غیر طبیعی سطوح دندانی شوند. در طول زمان، فشار بیش از حد بر بافت لثه و استخوان که از دندان‌ها پشتیبانی می‌کند، می‌تواند باعث ایجاد اختلالاتی نظیر سردرد یا درد گردن و صورت شود.

توصیه می‌شود کودکان بعد از 7 سالگی خود حداقل یک بار برای ارزیابی دندان‌های خود از نظر ارتودنسی به دندانپزشک مراجعه نمایند. اگر چه درمان ارتودنسی در هر سنی ممکن است انجام شود، درمان به موقع حداکثر سلامت دندان را تضمین می‌کند.

با پیشرفت‌های اخیر در ارتودنسی، استفاده از بریس همچنان یک روش پر دردسر و مشکل می‌باشد. بعضی از بیماران ممکن است حتی برای درمان با استفاده از تراز کننده‌های دندانی که نیازی به بریس یا سیم ندارند، داوطلب شده باشند.

اگر درمان برای دندان‌های شما لازم است، ما به طور کامل در مورد گزینه‌های مناسب درمان برای شما صحبت خواهیم کرد.

علل استفاده از درمان ارتودنسی (بریس) در بزرگسالان و کودکان

• مشکلات تنفسی یا مشکلات مربوط به بلع غذا - تنفس دهانی می‌تواند منجر به خروپف و بی خوابی در فرد شود.
• Crossbite - یک یا چند دندان بالا در داخل دندان‌های پایین (به سمت زبان) وارد می‌شوند.
• دندان‌های شلوغ - دندان‌های اضافی یا دندان‌ها با محل نامناسب را شامل می‌شود.
• Overbite عمیق - دندان‌های پایینی به بافت فوقانی دندان‌های بالایی وارد می‌شوند.
• اختلال در دهان و صورت - بر رشد فک و موقعیت دندان تاثیر می‌گذارد.
• دندان‌های از دست رفته یا اضافی- به علت پوسیدگی دندان، آسیب‌ها و یا مشکلات ارثی در فرد ایجاد می‌شود.
• Overjet (برجسته شدن دندان‌های فوقانی) - دندان‌های فوقانی که خارج از حد نرمال قرار دارند و معمولا با فک پایین کوتاه همراه است.
• تصور شخصی از خود - یک لبخند جذاب می‌تواند تصویر شخصی فرد از خود و اعتماد به نفس او را افزایش دهد.
• فاصله بین دندان‌ها - این روش برای درمان دندان‌های از دست رفته یا بیش از حد کوچک یا زیاد می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
• مشکلات گفتاری، جویدن یا گاز زدن - که در نتیجه رشد نامناسب دندان‌ها و فک ایجاد می‌شود.
• Underbite  (جلوآمدگی دندان‌های پایین در جلو دهان) - فک پایین از فک فوقانی جلوتر است.

اختصاصی برای کودکان:

• مکیدن انگشت یا خوردن انگشت شست - این عادت‌ها می‌تواند منجر به جلو آمدگی دندان‌ها و فک فوقانی هم‌زمان با رشد کودک باشد.
• دندان‌ها از موقعیت خود خارج می‌شوند. می‌توان به سادگی این دندان‌ها را به محل مناسب خود هدایت کرد.

درمان ارتودنسی شامل چه چیزی است؟

درمان ارتودنسی شامل سه مرحله است:

1. مرحله برنامه‌ریزی - اولین بازدید شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ارزیابی تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی.
• قالب‌ریزی یا درست کردن "قالب" دندان‌‍‌های شما.
• عکس برداری از صورت و دهان شما.
• رادیولوژی دندان‌ها و فک‌ها.

پس از برنامه‌ریزی دقیق، ارتودنتیست بریس مناسب برای شما را طراحی و اعمال می‌کند و یا از دیگر لوازم اصلاحی دندان برای شما تجویز می‌کند.

2. مرحله فعال - مرحله فعال درمان شامل بازدید منظم از ارتودنتیست برای تنظیم و سایر نیازهای دندانی شما و انجام درمان خاص برای اطمینان از موفقیت آمیز بودن روش درمانی کاربردی می‌باشد.
3. مرحله نگه‌داری - هنگامی که درمان کامل شد، بریس‌ها و یا ابزار دندانپزشکی دیگر برداشته می‌شود و یک وسیله جدید دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولا این نگهدارنده‌ها قابل جابجایی هستند و به حفظ تغییراتی که در دندان‌ها انجام می‌شود کمک می‌کنند.

درمان نامرتب بودن دندان‌ها

مالوکیشن به معنای نامرتب بودن دندان‌ها در دهان است. فک‌ها و دندان‌های برخی از کودکان به درستی رشد نمی‌کند. مالوکیشن به دندان‌های کج، ناهموار، و نامرتب که هم در دندان‌های بالا و هم در دندان‌های پایین قابل مشاهده است (هر دو قوس دندانی)، اطلاق می‌شود. این مشکل اغلب به علت آسیب به دندان یا استخوان صورت، مکیدن مکرر انگشت شست، و یا به دلایل نامشخص، ایجاد می‌شود.

مکیدن انگشت کوچک (یا مکیدن انگشت) می‌تواند منجر به تغییر شکل دندان‌ها و استخوان صورت شود. برای به دست آوردن یک بهبود طبیعی، عادت خوردن انگشت شست باید متوقف شود.

به طور کلی، مالوکیشن‌ها بر سلامت جسمی فرد تاثیر نمی‌گذارد، درواقع مالوکیشن یک بیماری نیست، بلکه تغییر در موقعیت طبیعی دندان‌ها است. با این حال، این حالت ممکن است بر شکل چهره فرد و ظاهر دندان‌های او تاثیر بگذارد، که می‌تواند باعث خجالت، کمبود اعتماد به نفس و افسردگی در فرد شود. مالوکیشن شدید ممکن است بر روی خوردن، صحبت کردن و حفظ دندان‌ها تأثیر بگذارد.

برآمدگی دندان‌های جلو

درمان نه تنها ظاهر بیمار را بهبود می‌بخشد بلکه همچنین دندان‌ها را از آسیب محافظت می‌کند. افرادی که دندان‌های جلوی آن‌ها برآمده است، به احتمال زیاد دندان‌های آن‌ها در ورزش، سقوط و غیره آسیب خواهد دید.

شلوغی دندان‌ها

اگر فک بیمار باریک باشد، ممکن است فضای کافی برای تمام دندان‌ها در دهان وجود نداشته باشد. در چنین مواردی ارتودنتیست ممکن است مجبور به حذف یک یا چند دندان شود تا جای دیگر دندان‌ها بازتر شود.

دندان‌های فشرده

یک دندان بالغ از لثه خارج نمی‌شود و یا به صورت جزئی حتی از لثه‌ها بیرون نمی‌آید.

دندان‌های نامتقارن

دندان‌های فوقانی و پایینی با هم مطابقت ندارد، به خصوص با وجود اینکه دهان بسته است، اما دندان‌ها نشان داده می‌شوند.

نیش عمیق (overbite)

هنگامی که دندان‌ها به هم چسبیده می‌شوند، دندان‌های قسمت‌های بالای دهان بیش از حد روی دندان‌های پایین تر قرار می‌گیرند.

نیش عقب

هنگامی که دندان‌ها به هم چسبیده می‌شوند، دندان‌های بالا به میزان بیشتری در داخل دندان‌های پایین قرار می‌گیرد.

نیش باز

هنگامی که دندان‌ها به هم چسبیده می‌شوند، یک فضای خالی بین دندان‌های بالا و پایین وجود دارد.

Underbite

دندان‌های فوقانی بیش از حد به عقب رفته‌اند و یا دندان‌های پایین بیش از حد در جلو قرار دارند (ظاهر بولداگ).

Crossbite

حداقل یکی از دندان‌های فوقانی در هنگام پایین آمدن دندان‌ها، کمی بیشتر از دندان‌های تحتانی به پایین می‌‎آید؛ و این دندان‌ها خیلی نزدیک به گونه یا زبان هستند.

فاصله دار بودن

شکاف‌ها یا فاصله‌ای بین دندان‌ها وجود دارد، یا به دلیل اینکه دندان خراب شده است، یا دندان افتاده است، تمام دهان با دندان پر نمی‌شود (برعکس شلوغ بودن دندان‌ها).

شروع درمان

درمان معمولا تا زمانی که کودک حدود 12 یا 13 ساله باشد شروع نمی‌شود تا دندان‌های شیری به طور کامل افتاده باشند و دندان‌های بالغ رشد کرده باشند. در بعضی موارد، اگر مشکل دندانی فرد قابل توجه نباشد، درمان ممکن است چند سال بعد از این سنین نیز شروع شود. کودکان دارای شکاف لب و کام ممکن است تا قبل از رشد دندان‌های بالغ، نیاز به درمان ارتودنسی داشته باشند.

بهداشت دهان و دندان قبل از هر گونه عملیات ارتودنسی بسیار مهم و امری ضروری است. هنگامی که ابزار دندانپزشکی بر روی دندان قرار می‌گیرد، تکه‌های مواد غذایی بیشتر احتمال دارد که لابه‌لای دندان‌ها گیر کنند؛ بیمار باید مسواک زدن را در تعداد بیشتر و با دقت بیشتری انجام دهد و در اغلب موارد برای جلوگیری از پوسیدگی دندان در طول روند درمان نیاز به رعایت کامل بهداشت دهان و دندان دارد.

بیمارانی که پیش از استفاده از ارتودنسی به استانداردهای بهداشت دهان و دندان نرسیده‌اند، پس از شروع درمان، احتمال بیشتری وجود دارد که دچار پوسیدگی دندانی شوند.

تشخیص

ارزیابی - ارتودنتیست وضعیت دندان‌های بیمار را ارزیابی می‌کند و پیش بینی می‌کند که دندان آن‌ها اگر بدون درمان رها شود، چگونه می‌شود. روش‌های تشخیصی زیر انجام خواهد شد:

• یک تاریخچه پزشکی و دندان پزشکی از فرد گرفته می‌شود
• معاینه بالینی
• اشعه ایکس دندان‌ها و فک
• مدل‌های گچ دندان
• پس از اینکه ارزیابی انجام می‌شود، ارتودنتیست در مورد طرح درمانی شما تصمیم خواهد گرفت.

لوازم ارتودنسی

دو نوع لوازم ارتودنسی وجود دارد: موارد ثابت و موارد قابل جابجایی.

لوازم ارتودنسی ثابت

شایع‌ترین لوازم مورد استفاده در ارتودنسی شامل این دسته از دستگاه‌ها می‌باشد. هنگامی که دقت کار مهم است، از آن‌ها استفاده می‌شود. اگر چه بیمار هنگام استفاده از لوازم ارتودنسی ثابت می‌تواند به طور عادی غذا بخورد، باید از برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند نوشیدنی‌های گازدار، شیرینی‌های سخت یا مواد یخ زده اجتناب شود. افرادی که در ورزش‌های ارتباطی مشارکت دارند باید به ارتودنتیست خود بگویند، به طوری که می‌توان از محافظ‌های خاص برای جلوگیری از آسیب استفاده کرد.

نمونه‌هایی از لوازم ثابت ارتودنسی عبارتند از:

• بریس‌ها

بریس‌ها از براکت‌ها و  یا سیم‌ها و باندهایی تشکیل شده‌اند. باند‌ها به طور محکم در اطراف دندان‌ها ثابت می‌شوند و به عنوان لنگر برای دستگاه عمل می‌کنند، در حالی که براکت معمولا به جلوی دندان متصل می‌شود.

سیم‌ها به شکل یک قوس از داخل براکت عبور می‌کنند و به باند‌ها متصل می‌شوند. هرچه سیم محکم‌تر می‌شود، تنش وارد شده به دندان‌ها بیشتر می‌شود، که در طول زمان باعث حرکت دندان‌ها به موقعیت مناسب خود می‌شود.

یمار یکبار در ماه به ارتودنتیست مراجعه می‌کند تا بتواند بریس را تنظیم کند. دوره درمان ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد.

کودکان بریس‌های رنگی را ترجیح می‌دهند، در حالی که بزرگسالان معمولا از بریس‌های بی رنگ استفاده می‌کنند.

• نگهدارنده‌های فضایی ثابت

اگر کودک یک دندان شیری خود را از دست دهد، یک نگهدارنده فضایی، دو دندان را در هر دو طرف فضای خالی به صورت ثابت نگه می‌دارد تا این فضا به دندان‌های بالغ منتقل شود. یک باند به یکی از دندان‌های موجود در کنار فضای خالی وصل می‌شود و سیم از باند به دندان دیگر می رود.

•  لوازم مخصوص ثابت کننده

این لوازم ممکن است برای کنترل خوردن انگشتان یا انگشت شست مورد استفاده قرار گیرند. برای بیماران ممکن است این وسایل ناراحت کننده باشند، مخصوصا وقتی که آن‌ها مشغول خوردن هستند. کارشناسان می‌گویند اگر آن‌ها واقعا لازم باشند، باید از آن‌ها استفاده کرد.

لوازم ارتودنسی قابل جابجایی

این لوازم معمولا برای درمان مشکلات جزئی مانند جلوگیری از خوردن انگشت شست یا اصلاح خفیف دندان کج استفاده می‌شوند. این لوازم باید هنگام تمیز کردن و یا خوردن، برداشته شوند. بعضی اوقات، ارتودنتیست ممکن است بیمار را راهنمایی کند تا در فعالیت‎‌های خاصی مانند نواختن یک ابزار بادی یا دوچرخه سواری، آن‌ها را حتما برداشته باشند.

مثال‌هایی از لوازم دندانپزشکی قابل جابجایی عبارتند از:

• Alignerها: یک گزینه برای جایگزینی لوازم سنتی مانند بریس برای بزرگسالان این ابزار است. آن‌ها توسط افراد دیگر تقریبا غیر قابل تشخیص هستند و هنگامی که بیمار دندان‌های خود را تمیز می‌کند و یا مشغول غذا خوردن است، می‌تواند به راحتی آن‌ها را از دهان خود بردارد.
• هد گییر: این وسیله در اطراف و پشت سر یک گیره دارد، که به سیم فلزی در جلو آن متصل است. هدف از استفاده از این ابزار این است که سرعت رشد فک بالا را کاهش دهید و دندان‌های عقب را در موقعیت خود نگه دارید در حالی که دندان‌های بالا به عقب رانده می‌شوند.
• محافظ صورت و گونه : این وسیله به خصوص برای کاهش فشار گونه یا لب روی دندان ساخته شده است.
• بسط دهنده کامی (Expander Palatal): این وسیله یک دستگاه طراحی شده برای قوس گسترده‌تر فک فوقانی می‌باشد. این دستگاه شامل یک صفحه پلاستیکی است که در کام قرار می‌گیرد (سقف دهان). این صفحه دارای پیچ‌هایی است که بر روی مفاصل در استخوان‌ها فشار می‌آورد و آن‌ها را به سمت خارج فشار می‌دهد و به این ترتیب اندازه منطقه پالاتال (سقف دهان) را گسترش می‌دهد.
• نگهدارنده‌های قابل جابجایی: این ابزار روی سقف دهان قرار می‌گیرد. آن‌ها طراحی شده‌اند تا دندان‌ها را از حرکت به حالت اولیه خود باز دارند. در صورت اصلاح، آن‌ها همچنین ممکن است برای جلوگیری از مکیدن شست در کودکان مورد استفاده قرار گیرند.
• نگهدارنده فضایی متحرک: یک جایگزین برای نگهدارنده فضایی ثابت هستند.
• تراشه‌ها (وسایل جابجایی فک): این ابزار در فک بالا یا پایین قرار می‌گیرند و به فک کمک می‌کنند تا به طور مناسب بسته شود. تراشه‌ها معمولا برای سندرم TMJ (اختلال مفصل مفصلی اختلال مفصلی تمپورومندیبولار) استفاده می‌شود.