مسواک بین دندانی: رفع جرم و پلاک بین دندان و جلوگیری از بیماری لثه

تمیز کردن بین دندان‌ها و لثه برای حفظ سلامت دهان و دندان اهمیت بسیار زیادی دارد. تعداد زیادی از افراد از نخ دندان برای تمیز کردن بین دندان‌های خود استفاده می‌کنند اما استفاده از مسواک بین دندانی یک روش مراقبتی عالی محسوب می‌شود. در حقیقت تحقیقات نشان داده است که استفاده از مسواک بین دندانی یک روش عالی برای از بین بردن پلاک است و کارایی آن از نخ دندان بیشتر است و در صورتی که همواره در کنار مسواک زدن مورد استفاده قرار بگیرد به حفظ سلامت دهان و دندان کمک خواهد کرد.

چرا باید از مسواک بین دندانی استفاده کرد؟

امروزه اهمیت رفع پلاک از دندان برای پیشگیری از بروز مشکلات دندانی و سیستمیک برای همه مشخص شده و روش‌های متعددی برای رفع پلاک بین دندان طراحی شده است. از بین بردن پلاک درون حفره دهان به تنهایی با مسواک زدن انجام نمی‌شود. معمولاً اکثر افراد فقط از مسواک برای تمیز کردن دندان خود استفاده می‌‌کنند و به ندرت از نخ‌ دندان بهره می‌گیرند. به این ترتیب باید روش‌های دیگری را برای کاهش سطح پلاک بین دندانی طراحی است. مسواک بین دندانی می‌تواند جایگزین مناسبی برای نخ دندان باشد و می‌توان هر روز از آن برای رفع پلاک بین دندان استفاده کرد. تحقیقات انجام شده نشان داده است که اثرگذاری آنها بیشتر از نخ دندان است. مسواک بین دندانی بر اساس سایز و ظاهر آن و سطوح دندان می‌‌تواند به یک وسیله سودمند برای رفع پلاک بین دندان تبدیل شود. توانایی و مهارت دست فرد، میزان سهولت استفاده از مسواک، و انگیزه فرد برای استفاده از مسواک بین دندانی از مواردی هستند که در تعیین اثرگذاری این مسواک نقش دارند.

مسواک بین دندانی چه نوع مسواکی است؟

مسواک بین دندانی یک مسواک کوچک گرد یا مخروطی است که دندانه‌های کوچک آن به سیم مخصوص متصل شده‌اند. دسته برخی از این مسواک‌های کوچک است که باعث شده استفاده از آن راحت باشد اما دسته برخی دیگر بلند است و شبیه مسواک‌های معمولی می‌باشد. این مسواک‌های به نحوی طراحی شده است که به آرامی وارد فضای بین دندان می‌‌شوند. مسواک بین دندانی در اندازه و اشکال مختلف عرضه شده است بنابراین باید آن را براساس وضعیت دهان و دندان خود انتخاب کرد به نحوی که به راحتی بین دندان قرار بگیرد. می‌‌توان بر اساس اندازه فضای بین دندانها برای دندان‌های جلو و عقب مسواکی با اندازه متفاوت انتخاب کرد. می‌‌توان بارها از این مسواک استفاده کرد و پس از تمیز کردن دندان همانند سایر مسواک‌های آنها را تمیز نمود. در صورتی که مسواک خراب شده یا سیم آن خم شده باشد، باید آن را عوض کرد.

چه کسانی می‌توانند از مسواک بین دندانی استفاده کنند؟

در صورتی که استفاده از نخ دندان برای برخی از افراد دشوار است می‌توانند از مسواک بین دندانی استفاده کنند. افراد زیر می‌توانند به راحتی از این نوع مسواک بهره بگیرند:

• فردی که محدودیت حرکتی دارند: افرادی که از مشکل مفصل رنج می‌برند یا محدودیت حرکتی دارند می‌‌توانند به جای نخ دندان از این نوع مسواک استفاده کنند و دندان‌های عقب خود را تمیز نمایند. مسواک بین دندانی می‌تواند یک گزینه مناسب برای افراد مسن باشد که استفاده از نخ دندان برای آنها دشوار است. مسواک بین دندانی می‌تواند به تمیز کردن فضای بین دندان مصنوعی، بریج، ایمپلنت و لثه کمک کند.
• افرادی که از بریس استفاده می‌کنند: افرادی که از بریس استفاده می‌کنند، نمی‌توانند از نخ دندان برای تمیز کردن دندان‌های خود بهره بگیرند اما مسواک بین دندانی می‌تواند به راحتی به خارج کردن غذا و پلاک از بین دندان و اطراف لبه براکت‌ها کمک کند.
• افرادی که بین دندان‌های آنها فاصله وجود دارد: افرادی که فاصله بین دندان‌های آنها زیاد است، سطح دندان‌های آنها نامرتب است، یا لثه آنها عقب رفته است نمی‌توانند به راحتی از نخ دندان برای تمیز کردن دندان‌های خود استفاده کنند زیرا نخ دندان نمی‌تواند به خوبی فاصله بین دندانها را پر کند. در این حالت استفاده از مسواک بین دندانی بسیار سودمند خواهد بود و می‌تواند به رفع پلاکت مواد غذایی باقی مانده کمک کند.
• افرادی که مایل به استفاده از نخ دندان نیستند: استفاده از نخ دندان برای برخی از افراد دشوار است به همین دلیل تمایلی به استفاده از آن ندارند. در این حالت استفاده از مسواک بین دندانی می‌‌تواند گزینه مناسبی برای تمیز کردن فاصله بین دندان باشد استفاده از آن بسیار ساده است.

چگونه مسواک بین دندانی می‌‌تواند از پوسیدگی دندان پیشگیری کند؟

هنگامی‌که به مقایسه وسایلی مانند نخ دندان و مسواک بین دندانی می‌‌پردازیم متوجه می‌شویم که این وسایل در مقایسه با مسواک ساده می‌توانند به خوبی به رفع پلاک از فضای بین دندان کمک کنند. در تحقیقی که در این خصوص انجام شد در فاصله زمانی یک ماه تعدادی از بیماران از جلسه اول مراجعه به پزشک تا جمع‌آوری اطلاعات تحت نظر قرار گرفتند. محققان متوجه شدند که در این فاصله زمانی تفاضل متوسط توانایی رفع پلاک توسط مسواک بین دندانی برابر با ۵۸.۳۶ و توانایی نخ دندان برای رفع پلاک برابر با ۵۰.۲۱ است. مسواک بین دندانی می‌تواند به طور کامل به فضای بین دندان و فاصله بین دندان و لثه نفوذ کند و پلاک های تشکیل شده را برطرف کنند و مواد غذایی باقی مانده در این نقاط را به طور کامل خارج نماید تاریخچه پوسیدگی دندان کاهش یابد. به این ترتیب می‌توان گفت که استفاده از مسواک بین دندانی به طرز قابل توجهی باعث کاهش خونریزی و کاوش هفته عمیق لثه می‌‌شود. این تغییرات در معاینات بالینی نشان دهنده اثربخشی استفاده از مسواک بین دندانی است و نشان می‌‌دهد که استفاده از این نوع مسواک می‌تواند از میزان التهاب لثه بکاهد.

آیا مسواک بین دندانی می‌تواند به رفع پلاک حاصل از فعالیت باکتری کمک کند؟

نخ دندان و خلال دندان نمی‌‌توانند کمک چندانی به رفع پلاک، به ویژه پلاک‌های روی سطح دندان، که دارای فرورفتگی هستند نمایند. نخ دندان می‌تواند به رفع پلاک در سطوح صاف دندان کمک کند. از آنجایی که معمولاً دسترسی به همه نقاط دندان میسر نیست و تمیز کردن فاصله بین دندان بسیار چالش برانگیز است، استفاده از مسواک بین دندانی یک روش عالی برای رفع پلاک محسوب می‌شود زیرا دندانه‌های این مسواک به راحتی در همه سطوح دندان حرکت می‌کنند و می‌توانند وارد حفره‌های دندان شوند و با حرکت به سمت جلو و عقب به تمیز شدن فضای اطراف دندان‌های مجاور کمک کنند.

چرا تمیز کردن دندان‌ها و رفع پلاک به صورت روزانه اهمیت دارد؟

تحقیقات متعددی در خصوص پلاک دندان، ارتباط آن با سلامت، و ضرورت برطرف کردن آن انجام شده است. حفظ سلامت دهان و دندان اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا بر نحوه غذا خوردن، صحبت کردن، و احساس کلی فرد در طول روز تاثیر می‌گذارد و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند باعث بروز درد و ناراحتی و صرف هزینه بسیار زیاد و زمان طولانی شود. مسواک زدن و برطرف کردن پلاک بین دندانی در پیشگیری از بیماری های دهان و دندان مانند التهاب لثه، عفونت لثه، و پوسیدگی دندان اهمیت بسیار زیادی دارد. به علاوه با پیشرفت تحقیقات مشخص شد که تاثیرات مربوط به سلامت دهان و دندان فقط به این ناحیه محدود نیست و به طور کلی بر سلامت عمومی بدن تاثیر می‌گذارد.

رابطه بین پلاک دندان و اختلالاتی مانند دیابت، بیماری قلبی عروقی و بیماری تنفسی چیست؟

اهمیت برطرف کردن پلاک دندان از قبیل تشکیل آن روی دندان، ارتباط آن با با بیماری‌های دهان و دندان مانند التهاب لثه، عفونت لثه، پوسیدگی دندان و ارتباط آن با سلامت عمومی بدن مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات متعددی در خصوص ارتباط پلاک دندان و بیماری دیابت، بیماری قلبی عروقی، بیماری تنفسی، و حتی آلزایمر و آثار منفی آن بر بارداری انجام شده است. دیابت و بیماری قلبی عروقی دو اختلال بسیار شایع هستند که شواهد زیادی مبنی بر ارتباط آنها با پلاک دهان و دندان وجود دارد. تعداد زیادی از بیماری های قلبی عروقی به لحاظ تشکیل پلاک درون دیواره شریان مورد بررسی قرار گرفته است. این پلاک‌ها حاوی باکتری‌هایی هستند که شبیه باکتری‌های موجود در حفره دهان می‌باشند. به این ترتیب می‌توان گفت که کاهش پلاک باکتریایی درون دهان می‌تواند از بروز بیماری قلبی عروقی پیشگیری کند و ریسک حرکت باکتری از دهان به قلب را کاهش دهد. بنابراین بیماران دیابتی باید به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت بدهند زیرا این بیماران بیشتر در معرض خطر عفونت قرار دارند و به سختی بهبود می‌یابند و دوره درمان آنها طولانی است. التهاب لثه باعث می‌شود که کنترل دیابت دشوار باشد زیرا بر کنترل گلیسمیک تاثیر می‌گذارد و باعث ناپایداری در بدن می‌شوند. همه این موارد باعث می‌‌شوند که بیماران سعی کند سطح باکتری‌های دهان و دندان را در پایین‌ترین سطح ممکن حفظ کنند تا ریسک پیشرفت این اختلالات کاهش یابد. به این ترتیب همه افراد در همه سنین و صرف نظر از سابقه پزشکی خود باید سعی کنند که از ابتلا به عفونت باکتریایی پیشگیری کنند. این روش بسیار ساده است و نتایج آن بسیار حیرت انگیز می‌باشد.

اطلاعات آموزشی و کاربردی مهم

اگرچه مسواک بین دندانی به اندازه نخ دندان برای رفع پلاک شناخته شده نیست، تحقیقات نشان داده است در صورتی که افراد مختلف از مسواک بین دندانی متناسب با دندان خود برای رفع پلاک استفاده کنند و در برنامه تمیز کردن دندان خود قرار دهند، می‌‌توانند از بروز بیماری دهان و دندان پیشگیری کنند. مزایای حاصل از کاهش پلاک می‌‌تواند باعث بهبود وضعیت سلامت عمومی بدن شود زیرا کاهش باکتری دهان و دندان باعث کاهش ریسک ابتلا به عفونت سیستمیک و عوارض بعدی می‌شود. مسواک بین دندانی در اندازه و اشکال مختلف وجود دارد که بیماران می‌‌توانند مسواک مناسب خود را تهیه کنند. به عنوان مثال، PeTe مسواک‌هایی کوچک و معمولی با قطر ۴/. میلی متر را به بازار عرضه کرده است. متفاوت بودن اندازه مسواک بین دندانی باعث افزایش کارآمدی آن شده است و به این ترتیب می‌توان در منزل و مراقبت از دهان و دندان خود پرداخت. دندانپزشک می‌‌تواند به بیمار برای انتخاب بهترین نوع مسواک کمک کند. می‌توان از مسواک کوچک برای نقاط کوچک و از مسواک بزرگ برای نقاطی مانند وسایل ارتودنسی، پروتز، فضای صاف دندان و سایر مواردی که در بیماران مختلف متفاوت هستند استفاده کرد. بیمار باید نحوه استفاده صحیح و انتخاب مسواک مناسب، زمان تعویض مسواک، محدودیت‌های مربوط به خم شدن سیم مسواک، و تکنیک کلی را یاد بگیرد. متخصص دندانپزشکی می‌تواند بیمار را تشویق کند که از این مسواک استفاده نماید. به طور کلی مسواک بین دندانی می‌تواند جایگزین بسیار مناسبی برای نخ دندان باشد و معمولاً متخصص سلامت دهان و دندان استفاده از آن را برای بهبود سلامت دهان توصیه می‌کند.

چرا استفاده از مسواک بین دندانی باعث خونریزی لثه و دندان می‌شود؟

هنگامی‌که فرد برای اولین بار از مسواک بین دندانی استفاده می‌کند باید انتظار داشته باشد همانند استفاده از نخ دندان در بازار خود خون مشاهده کند اما پس از یک هفته این مشکل برطرف می‌شود. اگر فرد دچار بیماری لثه باشد لثه او ملتهب و متورم می‌شود و به همین دلیل به راحتی خونریزی می‌کند. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان نمی‌‌تواند به رفع پلاک بین فواصل دندان کمک کند بنابراین فرد اغلب دچار التهاب لثه می‌شود و فقط زمانی که به دندانپزشک مراجعه می‌کند و فاصله بین دندان تمیز می‌شود، پلاک های ایجاد شده از بین میروند. به این ترتیب در صورتی که فرد برای اولین بار از مسواک بین دندانی استفاده می‌کند باید انتظار موارد زیر را داشته باشد:

• خونریزی شدید لثه
• آسیب دیدگی و دردناک بودن لثه

این مرحله نیز همانند استفاده از نخ دندان با خونریزی همراه است که باید برای دستیابی به مزایای حاصل از مسواک بین دندانی این مرحله را گذراند.

از چه نوع مسواک بین دندانی باید استفاده کرد؟

می‌توان در سوپرمارکت یا داروخانه انواع مختلفی از مسواک‌هایی بین دندانی را تهیه نمود اما باید هنگام خرید این مسواک به فاصله بین دندان‌ها دقت کرد. اندازه دسته مسواک مورد دیگری است که اهمیت بسیار زیادی دارد، برخی از آنها باریک، برخی دیگر پهن و برخی نازک و کوچک هستند که می‌توان بر اساس سلیقه شخصی اقدام به خرید آنها نمود. دندانپزشک و متخصص دهان و دندان می‌توانند اطلاعات سودمندی را در خصوص اندازه مسواک و بهترین نوع آن در اختیار بیمار قرار دهند، بیمار می‌تواند پس از مدتی از یک برند یا اندازه مشخص استفاده کند. در صورتی که فاصله بین دندان بیمار تغییر کند مجبور به تعویض مسواک خود خواهد بود. ممکن است فاصله بین دندان‌های بیمار متفاوت باشد و برای تمیز کردن دندان‌های خود به مسواک‌هاییی با اندازه متفاوت نیاز داشته باشد، زیرا ممکن است مسواکی که برای تمیز کردن دندان‌های جلو مورد استفاده قرار می‌گیرد نتواند دندان‌های عقب را تمیز کند.

بایدها و نبایدهای مسواک بین دندانی

بایدها:

• باید مسواک را بر اساس فاصله بین دندان‌ها انتخاب کرد.
• هنگام مسواک زدن باید اصولی عمل کرد و از یک جهت شروع به تمیز کردن دندان کرد و از همان جهت کار را به اتمام رساند.
• باید دندان را از هر دو طرف تمیز کرد.
• پس از تمیز کردن هر دندان باید مسواک را شست.
• باید مسواک را به آرامی به دندان فشار داد و به تمیز کردن آن پرداخت.
• سپس از نخ دندان استفاده کرد.
• باید روزی یک بار قبل از خواب از این مسواک استفاده کرد تا مواد زائد باقی مانده و پلاک‌های بین دندان پاک شود. هنگام خوابیدن ترشح بزاق قطع می‌شود بنابراین مواد قندی، پلاک، و مواد غذایی بین دندان‌ها گیر خواهند کرد و آسیب بیشتری به دندان خواهد رسید. استفاده از این مسواک هنگام صبح ضروری نیست.
• هر گاه ظاهر مسواک عوض شد و شروع به تغییر شکل کرد باید آن را عوض نمود.

نبایدها:

• در صورتی که دندانه‌های مسواک وارد فاصله بین دندان نشد نباید به زور به انجام این کار پرداخت زیرا در این حالت لثه آسیب می‌بیند. در این شرایط بهتر است از مسواک کوچک‌تر یا نخ دندان برای تمیز کردن این نقاط استفاده کرد.