مراقبت از دندان شیری نوزاد و کودک: پیش بینی دندان های دائمی سالم

اولین دندان‌های کودک را دندان‌های شیری می گویند. تا سن 12 سالگی، اکثر این دندان‌ها و یا شاید همه‌ی آن‌ها بیافتند و جایشان را به دندان‌های دائمی بدهند. اگرچه با این وجود تمیز نگه داشتن و مراقبت از دندان‌های شیری کودک از اهمیت بسیاری برخوردار است. کودک برای تغذیه‌ی مناسب، درست صحبت کردن و رشد خود به این دندان‌ها نیاز دارد. رعایت بهداشت دهان و دندان حتی قبل از روییدن اولین دندان‌های شیری کودک باید آغاز شود. رعایت بهداشت دهان و دندان از سنین خیلی پایین، در جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان حائز اهمیت است؛ بنابراین تمیز کردن دندان‌های کودکتان را خیلی زود شروع کنید. حتی می‌توانید دهان و لثه‌ی کودک سه ماهه‌تان را با استفاده از تکه پارچه‌ی نمدار پاک کنید. وقتی اولین دندان‌های او نمایان می‌شوند، می‌توانید این کار را با استفاده از مسواک مخصوص کودکان انجام دهید.

علت پوسیدگی دندان در کودکان چیست؟

یک ماده‌ی لزج بنام پلاک دندان دائماً روی مینای دندان تشکیل می‌شود که دندان‌ها را می‌پوشاند. این پلاک و جرم دندانی حاوی باکتری‌هایی می‌باشد که غذاها و نوشیدنی‌هایی را که روزانه می‌خورید، تجزیه کرده و اسید تولید می‌کنند. این اسید به‌طور کلی نرمال و سالم است، اما باید همیشه و به طور منظم آن را با مسواک زدن دندان‌ها و لثه‌ها به روشی صحیح پاک کرد. اگر این اسید برای مدتی خیلی طولانی، در دهان و روی دندان‌ها باقی بماند، شروع به تخریب و خوردن مینای دندان می‌کند. این امر منجر به پوسیدگی دندان می‌شود. پوسیدگی دندان زمانی رخ می‌دهد که اسید تولید شده از باکتری‌های موجود در پلاک دندان، می‌تواند در اطراف دندان‌ها و لثه‌ها باقی بماند. اگر این اسید دائماً پاک نشود، مینای دندان را تخریب کرده و منجر به پوسیدگی و خوردگی دندان می‌شود.کودکان بیشتر از همه در معرض پوسیدگی دندان هستند، زیرا شب‌ها، در حالی که مشغول شیر خوردن از شیر مادر هستند یا هنوز یک شیشه شیر خشک، آبمیوه یا شیر در دهانشان است به خواب می‌روند. این امر می‌تواند منجر به پوسیدگی زود هنگام دندان‌ها در کودکی شود که به آن سندروم شیشه شیر نیز میگویند. این سندروم، نوع جدی از پوسیدگی دندان در اطفال و کودکان است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که اسیدی که این ماد غذایی را تجزیه می‌کند، در تمام طول شب در دهان باقی می‌ماند و فرصت زیادی برای خوردگی و تخریب دندان‌ها را خواهد داشت.

علائم پوسیدگی دندان

علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• تغییر رنگ دندان
• درد پیوسته و شدید دندان
• بروز دردهای تپیدنی (تپش دار)
• درد تیر کشنده‌ای که برای چند دقیقه ادامه دارد (با جویدن یا با خوردن غذاهای داغ یا سرد تحریک می‌شود)
• دردهای گاه و بیگاه
• درد یا خونریزی لثه‌ها
• تب
• ورم و آماسی سفید یا قرمز رنگ در داخل دهان و در نزدیکی دندانی که درد می‌کند.

چگونه دندان‌ها و لثه‌های کودک را تمیز نگه داریم؟

بهداشت مناسب دهان و دندان، بر اساس یک برنامه‌ی منظم مسواک زدن دندان و نخ دندان کشیدن قرار دارد. بعضی از خانواده‌ها، دچار نوع قوی از باکتری‌های دهانی یا سطوح بالاتری از باکتری‌هایی هستند که می‌توانند منجر به پوسیدگی بیشتر دندان‌ها شوند. اگر مشکل پوسیدگی دندان، یک عارضه خانوادگی و ارثی در خانواده‌تان باشد، بیشتر باید مراقبت سلامت و بهداشت دهان و دندان کودکتان باشید.

چه موقع تمیز کردن دندان‌ها و لثه‌های کودکمان را آغاز کنیم؟

• بعد از هر بار شیر خوردن، لثه‌های کودک شیرخوار را با یک دستمال نرم، تمیز و نمدار تمیز کنید.
• بعد از سن سه ماهگی، تمیز کردن دهان کودک را بعد از هر بار شیر خوردن شروع کنید. برای این کار، کودک را روی یک جای راحت قرار داده و لثه‌های او را به آرامی با یک لیف نرم، تمیز و نمدار پاک کنید.
• به محض درآمدن دندان‌های کودک از زیر لثه‌ها، شما و کودکتان باید آن‌ها را با استفاده از یک مسواک تمیز کنید تا قوی و سالم باقی بمانند.
• اگر کودکتان زیر سه سال سن دارد، باید خودتان دندان‌های او را مسواک بزنید. ممکن است کودکتان از مسواک زدن دندان‌های خود لذت ببرد و می‌تواند خود این کار را شروع کند. اگرچه مسواک زدن دندان‌های او را تا زمانی انجام دهید که بتواند بند کفش‌های خود را ببندد یا بتواند خوراکی‌ها را خودش با چاقو و چنگال ببرد.
• اگر سن کودکانتان بین سه و شش سال است، معمولاً می‌تواند با کمک و نظارت شما، خود دندان‌هایش را مسواک بزند.

وقتی که کودکتان سه ساله است، به آن‌ها روش " دو به دو" را یاد بدهید. به این معنا که باید دندان‌هایش را دو بار در روز و هر بار به مدت دو دقیقه مسواک بزند، البته با نظارت شما. می‌توانید تصاویری را دانلود یا تهیه کنید که در آن زمان شروع تمیز کردن لثه‌ها و دندان‌های کودک در آن‌ها نشان داده شده است.

مسواک زدن دندان‌های کودک

• از مسواک کوچک با برس‌های گرد و نرم  برای کودکتان استفاده کنید. مسواک را به صورتی در دستتان بگیرید که برس های آن با محل اتصال لثه‌ها با دندان‌ها زاویه داشته باشند.
• برای مسواک زدن از حرکات دایره‌ای و آرام استفاده کنید. کشیدن خیلی محکم مسواک روی دندان‌ها باعث آسیب به لثه‌های او می‌شود.
• پوسیدگی ممکن است در جلو، بالا و پشت دندان‌ها ایجاد شود، پس همه‌ی سطوح هر یک از دندان‌ها را به خوبی مسواک بزنید.
• اگر روی مسواک زدن کودتان نظارت دارید، به او یادآوری کنید که جلو، عقب و بالای دندان‌هایش را با حرکات دورانی مسواک بزند و مسواک را به طرف محل اتصال لثه با دندان حرکت دهد.

روزی چند بار باید دندان‌های کودک را مسواک زد؟

• همه‌ی کودکان باید حداقل دو بار در روز دندان‌های خود را مسواک بزنند (یا باید دندان‌هایشان را مسواک بزنید).
• بهترین زمان برای مسواک کردن دندان‌های کودک، در هنگام صبح بعد از صرف صبحانه و نیز زمان قبل از رفتن به رختخواب است. مسواک زدن قبل از خواب، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا در شب بزاق کمتری در دهان کودک تولید می‌شود تا بتواند به تمیز نگه داشتن دهان او کمک کند.
• بعد از هر وعده‌ی غذایی یا میان وعده، دندان‌های کودک را مسواک بزنید. اگر نمی‌توانید این کار را انجام دهید، یک لیوان آب به او بدهید تا با آن قندهای باقی‌مانده در دهانش را بشوید.

استفاده از مسواک مناسب

• از مسواکی استفاده کنید که نسبت به دهان کودکتان، سایز مناسبی داشته باشد. برس‌های مسواک باید نرم و گرد باشد. با روییدن اولین دندان‌های شیری کودک، می‌توانید با استفاده از یک مسواک نرم و با سایزی مخصوص کودک شروع کنید.
• حداقل هر سه یا چهار ماه یک‌بار، مسواک کودک را با مسواکی جدید تعویض کنید. مسواکی که دارای برس های خم شده یا پوسیده باشد، کار خود را به خوبی انجام نخواهد داد و ممکن است به لثه‌های کودک آسیب برساند.

استفاده از خمیر دندان و فلوراید به مقدار مناسب

فلوراید، یک ماده‌ی معدنی ست که در خاک، آب و غذا یافت می‌شود. این ماده را به اکثر برندهای خمیر دندان و نیز در بسیاری از کشورها و مناطق، به آب آشامیدنی می‌افزایند. هنگامی که از این ماده به مقدار کمی استفاده می‌شود، به تقویت و مستحکم کردن دندان‌ها و جلوگیری از پوسیدگی‌ها کمک خواهد کرد. برای اطلاع از اینکه آیا آب آشامیدنی شهرتان حاوی فلوراید می‌باشد یا خیر، از شورای یا شهرداری شهر و منطقه‌ی مسکونی خود در این باره سؤال کنید.

• اگر سن کودکتان زیر سه سال است و در خطر پوسیدگی دندان قرار ندارد، می‌توانید دندان‌های او را با یک مسواکی که با آب خیس کرده‌اید، تمیز کنید. اگر در خطر پوسیدگی دندان است، می‌توانید مقدار خیلی کمی از خمیر دندان فلوراید دار ( کمتر از اندازه‌ی دانه‌ی برنج) را روی مسواک او زده و دندان‌هایش را مسواک بزنید. برای اینکه بدانید که آیا کودکتان در خطر پوسیدگی دندان است یا خیر، از پزشک یا دندان‌پزشک خود سؤال کنید.
• بین سنین سه تا شش سال، کودک می‌تواند به‌اندازه‌ی یک نخود از خمیردندان فلوراید دار را روی مسواک خود زده و دندان‌هایش را مسواک بزند.
• هنگامی که کودک دندان‌هایش را مسواک میزند، او را نظارت کنید و مراقب باشید که در پایان مسواک زدن دندان‌ها، حتماً خمیر دندان را از دهانش تف کند. استفاده یا قورت دادن مقدار بسیار زیادی از خمیردندان فلوراید دار می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سفیدی یا فلوروزیس دندانی روی دندان‌های دائمی کودک شود.

نخ دندان برای دندان‌های کودکان

کشیدن نخ دندان برای کودکان را باید خیلی زود شروع کنید. در اکثر موارد، بهتر است هنگامی این کار را شروع کرد که دندان‌های عقبی کودک به هم می‌رسند و به یکدیگر می‌چسبند. این امر معمولاً در حدود سن سه سالگی رخ می‌دهد. از آنجایی که مسواک نمی‌تواند فضای بین دندان‌ها را تمیز کند، کشیدن نخ دندان حائز اهمیت خواهد بود.

چگونه دندان‌های کودک را نخ دندان بکشیم؟

• به‌اندازه‌ی بازوی کودکتان، نخ دندان درآورید.
• آن را به دور انگشتان وسط دست‌هایتان بپیچید، به طوری که حدود پنج سانتی‌متر از آن بین فاصله‌ی دو دستتان باقی بماند.
• با انگشتان اشاره‌تان، نخ دندان را بین دندان‌ها قرار داده و آن را به شکل نیم دایره درآورید.
• نخ دندان را حداقل دو یا سه بار از خط لثه تا بالای دندان بکشید.
• برای هر دندان از قسمت جدید از نخ دندان استفاده کنید.

هرکدام از دندان‌ها را از دو طرف نخ دندان بکشید و قسمت‌های پشت دندان‌های آسیاب بزرگ را نیز نخ دندان بکشید. در ابتدا کودکتان برای کشیدن نخ دندان به کمک نیاز خواهد داشت. تا سن 10 یا 11 سالگی، کودک می‌تواند خود دندان‌هایش را نخ دندان بکشد.

هنگامی‌که کودک دندان درد دارد، چگونه می‌توانیم به او کمک کنیم؟

اگر کودکتان از درد دندان شکایت دارد، می‌توانید قبل از این که او را نزد دندان‌پزشک ببرید؛ برای کاهش درد به او کمک کنید. برای این منظور می‌توانید از این داروها استفاده کنید:

• شربت استامینوفن
• ایبوپروفن

از دادن ASA (اسید استایل سالیسایکل acetylsalicylic acid-) به کودک خودداری کنید.

راه‌های دیگری برای پیشگیری از بروز زود هنگام مشکلات دندانی در کودکان

"کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است."