لکوپلاکیا یا زخم های سفید داخل دهان: راه های تشخیص و درمان
لکوپلاکیا به اختلالی گفته میشود که یک یا چند عدد لکه سفید در قسمت داخلی دهان به وجود می‌آید. لکوپلاکیا با سایر علل لکه های سفید داخل دهان از قبیل لیکن پلانوس تفاوت دارد زیرا این اختلال می‌تواند در نهایت باعث به وجود آمدن سرطان حفره دهان شود. طی مدت ۱۵ سال حدود ۱۳ تا ۱۷ درصد از بیماران مبتلا به این اختلال دچار کارسینوما شده اند که یک نوع سرطان پوست می‌باشد. احتمال بروز سرطان ناشی از لکوپلاکیا به سایز، شکل و ظاهر سلول‌های ناهنجار دهان بستگی دارد. اجتناب از استعمال دخانیات و ترک کردن سیگار و توجه کردن به بهداشت دهان و دندان از جمله روش‌های موثر برای کاهش ریسک بروز این اختلال می‌باشد.
انواع لکوپلاکیا شامل چه مواردی است؟
لکوپلاکیا به دو دسته اصلی تقسیم می شود که به شرح زیر می باشند:
- همگن: به لکه های صاف و یک دست و درون حفره دهان بر روی زبان گفته میشود که باعث میشود سطح زبان صاف، چروکیده یا لبه دار به نظر برسد.
- غیر همگن: به لکه های سفید یا سفید و قرمز گفته میشود که به صورت صاف، گره دار یا برجسته روی زبان به وجود می آیند. گاهی اوقات ممکن است این لکه‌ها به صورت گره دار و زخم شونده ایجاد شوند که پزشک از این موارد برای تشخیص سرطانی شدن آنها استفاده میکند. احتمال بروز لکوپلاکیا غیر همگن در مقایسه با لکوپلاکیا هفت برابر بیشتر است.
- لکوپلاکیا زگیل مانند تکثیر شونده یک نوع نادر از لکوپلاکیا پیشرونده دهان می‌باشد. تحقیقات نشان داده است که این اختلال به وجود یک نوع ویروس هرپس ارتباط دارد. تقریباً در همه موارد این اختلال باعث به وجود آمدن تومور های سرطانی درون دهان خواهد شد. لکوپلاکیا زگیل مانند تکثیر شونده معمولاً در مراحل آخر پیشرفت لکوپلاکیا تشخیص داده می شوند و به نقاط مختلف دهان حمله می کنند و سرعت آنها بسیار بالا است.
- لکوپلاکیا پرزدار دهان به علت وجود یک نوع ویروس هرپس که در تمام طول عمر درون بدن باقی می ماند به وجود می آید. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند از قبیل افراد مبتلا به ویروس HIV دچار این اختلال خواهند شد. همانگونه که از اسم این اختلال مشخص است و زائده های سفید پرز دار روی سطح زبان به وجود می آیند که اغلب شبیه مو می باشند. این زائده های پرزدار معمولاً روی سطح زبان به وجود می‌‌آیند اما احتمال تشکیل آنها در سایر نقاط دهان نیز وجود دارد. لکوپلاکیا پرز دار درون دهان سرطانی نمی‌شود اما در صورتی که شما دچار این اختلال هستید باید به پزشک مراجعه کنید تا شما را به لحاظ ویروس اچ آی وی ارزیابی کند.
علل بروز لکوپلاکیا چیست؟
تحقیقات پزشکان در خصوص علل بروز لکوپلاکیا ادامه دارد. در اکثر افراد مبتلا به لکوپلاکیا گاهی اوقات التهاب مزمن از قبیل التهاب ناشی از استعمال تنباکو در بروز این اختلال نقش دارد. آسیب دیدگی پیشرونده بافت نرم دهان به صورت بزرگ شدن و کلفت شدن پوست خود را نشان می دهد که معمولاً کلفت شدن پوست به صورت کلفت شدن پوست لایه خارجی و همچنین سلول‌های غیر عادی پوست خود را نشان خواهد داد. دلایل متعدد دیگری در ارتباط با به وجود آمدن لکه‌های سفید درون دهان وجود دارد که گاهی اوقات به علت تحت فشار قرار گرفتن زبان و ساییدگی آن به پوست اطراف حفره دهان به وجود می‌آید.
یکی دیگر از علل به وجود آمدن لکه‌های سفید درون دهان، عصب سفید اسفنجی است که معمولاً در دوران جوانی به وجود می آید. لکوپلاکیا یک دلیل مشخص یا واحد ندارد اما استعمال هر گونه تنباکو شایع ترین علت بروز این اختلال محسوب می شود. افرادی که سیگار می کشند شش برابر بیشتر از دیگران دچار این اختلال خواهند شد. به طور کلی آسیب دیدگی بافت نرم دهان یا التهاب مزمن آن ریسک بروز لکوپلاکیا را افزایش می دهد. سایر فاکتورهایی که در به وجود آمدن این اختلال و پیشرفت آن نقش دارند به شرح زیر می باشند:
- ویروس پاپیلومای انسانی ریسک بروز لکوپلاکیا را افزایش می دهد و منجر به سرطان دهان خواهد شد.
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- گاز گرفتگی مداوم گونه یا زبان
- جویدن برخی از انواع خواص مغزها و برگ‌ها
لکوپلاکیا پرزدار که یک نوع لکوپلاکیا است معمولاً در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر به وجود می آید. افراد آلوده به ویروس HIV و ویروس پاپیلومای انسانی دچار لوکوپلاکیای پرزدار خواهند شد. این اختلال باعث به وجود آمدن لکه های سفید روی زبان و سطح دهان خواهد شد. ضایعات لکوپلاکیا پرزدار هیچ گونه دردی ندارند و ریسک بروز سرطان دهان را افزایش نمی‌دهند.
علائم و نشانه های لکوپلاکیا چیست؟
علائم و نشانه های لکوپلاکیا به صورت یک یا چند عدد لکه سفید روی سطح زبان، زیر زبان و قسمت داخلی گونه‌ها خود را نشان می دهد. نمی‌توان لکه های سفید درون دهان را برطرف کرد و همچنین علت بروز آنها نیز مشخص نیست. این اختلال با احساس درد یا علائم دیگری همراه نمی باشد. برخی از تحقیقات نشان داده است که لکه های سفید روی سقف دهان و زیر زبان و اطراف آن بیشتر به سرطان تبدیل می شوند. با این حال همه تحقیقات انجام شده در خصوص سرطانی شدن این لکه ها اتفاق نظر ندارند. سایز و اندازه لکه های سفید درون دهان هیچ ارتباطی با سرطانی شدن آنها ندارد. برخی از فاکتورهایی که نشان دهنده تبدیل شدن لکوپلاکیا به سرطان هستند عبارتند از به وجود آمدن گره درون زبان یا حفره دهان، به وجود آمدن توده‌های سفید یا قرمز و برجسته، خونریزی کردن، زخم شدن و افزایش سفتی این توده‌ها.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در تعداد زیادی از موارد لکه های سفید درون دهان باعث نگرانی نمی شود با این حال در صورت به وجود آمدن این لکه های سفید باید به پزشک مراجعه کرد تا به طور کامل بیمار را ارزیابی کند. گاهی اوقات این لکه های سفید علامت بروز اختلالات شدید از قبیل سرطان هستند که به درمان نیاز دارند. اگرچه لکوپلاکیا یک نوع سرطان نیست متخصصین اغلب آن را به عنوان مرحله پیش سرطان در نظر می گیرند. گاهی اوقات تومورهای دهان درون لکه های سفید و دردناک و دهان به وجود می‌‌آیند. هر ساله حدود ۶۵۷ هزار نفر در سراسر جهان دچار سرطان دهان میشوند.
در صورتی که شما دچار هریک از علائم و نشانه های زیر شده اید باید به پزشک مراجعه کنید تا شما را به لحاظ وجود سرطان دهان ارزیابی نماید:
- لکه های سفید و برجسته و ضایعات قرمز رنگ
- توده های سفید یا قرمز و تیره
- احساس درد و ناراحتی در هنگام جویدن مواد غذایی، قورت دادن آنها یا تکان دادن فک
- به وجود آمدن زخم درون دهان که طی مدت دو هفته بهبود پیدا نمی‌کند.
- تغییرات ایجاد شده در بافت اطراف دهان
- درد گوش
لکوپلاکیا چگونه تشخیص داده میشود؟
از آنجایی که لکه های سفید روی زبان چه کند علامت را به وجود نمی‌آورند در صورت مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه کنید تا شما را ارزیابی نماید. پزشک قبل از آنکه لکوپلاکیا را تشخیص دهد به بررسی سایر علل احتمالی لکه های سفید ایجاد شده خواهد پرداخت. برخی از این علل عبارتند از ساییده شدن زبان به دندان مصنوعی، گاز گرفتگی مداوم گونه و عفونت قارچی و لیکن پلانوس. در صورتی که پزشک کلاس به وجود آمدن لکه‌های سفید روی زبان را تشخیص ندهد و این لکه ها پس از دو تا چهار هفته از بین نروند علاوه بر انجام معاینات جسمانی درخواست نمونه برداری از این لکه ها را خواهد داد و آن را به آزمایشگاه ارسال میکند. در صورتی که نتایج حاصل از نمونه برداری و اطلاعات دقیقی را در اختیار پزشک قرار ندهد پزشک از این لکه ها تحت عنوان لکوپلاکیا یاد خواهد کرد و احتمال سرطانی شدن آنها افزایش می‌یابد. در صورتی که سلول های سرطانی در نمونه ارسال شده به آزمایشگاه تشخیص داده شوند پزشک به این نتیجه می‌رسد که عامل به وجود آوردن لکه های سفید روی زبان، لکوپلاکیا نیست بلکه سرطان است.
لکوپلاکیا چگونه درمان میشود؟
هدف از درمان لکوپلاکیا این است که از سرطانی شدن آن جلوگیری شود با این حال فرایند درمان یک چالش بزرگ است و پزشک از روش‌های درمانی متعدد برای از بین بردن ضایعات ایجاد شده و جلوگیری از بازگشت آن استفاده میکند با این حال تعداد قابل توجهی از آنها دوباره عود می کنند.
مداخلات پزشکی
- اجتناب از استعمال دخانیات
- رژیم غذایی سالم و سرشار از انواع میوه و سبزیجات
- استفاده از رتینوئیدهای خوراکی ( درمان بر پایه ویتامین A که برای درمان آکنه و پسوریازیس مورد استفاده قرار می گیرد) و به کاهش ضایعات کمک می نماید اما احتمال بروز عوارض جانبی حاصل از درمان با این روش مطرح می شود.
- مصرف مکمل ویتامین آ و بتاکاروتن خوراکی که به رفع لکه های سفید روی زبان کمک میکند اما با قطع کردن این مکمل دوباره لکه های روی زبان به وجود می آیند.
- استفاده از مکمل ایزوترتینوئین در مقایسه با بتاکاروتن و نتایج بهتری را به وجود می آورد و از تغییرات سرطان پیشگیری می کند.
مداخلات جراحی
- در برخی موارد پزشک برای رفع ضایعات ایجاد شده به انجام عمل جراحی می پردازد. با این حال در ریسک خود مجدد ضایعات ایجاد شده حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد است و احتمال به وجود آمدن سرطان در نواحی درمان شده حدود ۳ تا ۱۲ درصد می‌باشد.
- از بین بردن ضایعات روی زبان به کمک لیزر
- فتودینامیک تراپی (استفاده از دارو های سرطان که به کمک نور فعال می شوند.)
- کرایوتراپی یا منجمد کردن ضایعات برای از بین بردن آنها
- استفاده از سوزن گرمایی و سایر وسایل موجود برای از بین بردن ضایعات روی زبان
چگونه می‌توان از لکوپلاکیا پیشگیری کرد؟
رعایت کردن بهداشت دهان و دندان و اجتناب از انجام دادن هر اقدامی که باعث آسیب رساندن به بافت داخلی دهان میشود از جمله ساده ترین روش های موجود برای کنترل و پیشگیری از بروز لکوپلاکیا محسوب میشوند. برخی از روش های پیشنهادی به منظور پیشگیری از بروز لکوپلاکیا و عوارض جانبی حاصل از آن به شرح زیر می باشند:
- اجتناب از استعمال تنباکو و محصولاتی که حاوی تنباکو هستند.
- اجتناب از خوردن مواد غذایی یا نوشیدنی‌های داغ
- اجتناب از خوردن شیرینی و آبنبات سه صفت که باعث ساییده شدن زبان و دهان و التهاب آنها می شود.
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل به منظور جلوگیری از کمبود مواد مغذی بدن
- پر کردن دندان در صورت به وجود آمدن پوسیدگی یا لب پر شدگی دندان
- اطمینان از تناسب صحیح دندان مصنوعی و بریس با ساختار دندان و جلوگیری از ساییده شدن زبان و حفره داخلی دهان
- تمیز نگه داشتن زخم درون دهان
- اجتناب از سیگار کشیدن و استعمال دخانیات
- معاینات دقیق زبان در منزل و توسط پزشک
- معاینه کردن دندان و حفظ سلامت آنها
- اجتناب از استفاده از محصولات بسیار قوی مانند دهانشویه و سفید کننده های شیمیایی دندان
- روابط جنسی ایمن به منظور پیشگیری از انتقال بیماری های مقاربتی از قبیل ایدز و استفاده از کاندوم و اجتناب از روابط جنسی دهانی
