دندان عقل، دندانی بدقلق با مراقبت دشوار: درمان عوارض با کشیدن و جراحی
"دندان‌های عقل" سومین و آخرین ردیف از دندان‌هایی هستند که در دهان سبز می‌شوند. بسته به افراد مختلف، این دندان‌ها ممکن است از سن 14 سالگی جوانه زده و تا سن 30 سالگی به رشد ادامه دهند. این دوره زمانی طولانی در سبز شدن و رشد این دندان‌ها تصمیم گیری برای کشیدن یا نگه‌داشتن دندان‌های عقل را سخت می‌کند. بیشتر دندانپزشک‌ها توصیه می‌کنند اگر فردی مستعد بروز ازدحام دندان‌ها، فشار و عفونت در این ناحیه باشند، دندان عقلشان پیش از موعد کشیده شود. البته بسیاری از افراد دندان عقلشان بدون هیچ علائم و مشکل خاصی سبز می‌شود.
در سال‌های اخیر به ندرت پیش می‌آید که قبل از کشیدن دندان عقل، علائمی دیده شود. دندانپزشکان و جراحان دهان و دندان معمولا توصیه می‌کنند که دندان عقل کشیده شود قبل از اینکه مشکلی برای سلامت دهان ایجاد کند. با این حال هنوز هم ممکن است علائم مربوط به دندان عقل بروز کند، در این صورت می‌بایست سریعا این مساله را با دندانپزشک‌تان درمیان بگذارید.
گروه دانیال روژ، ارائه دهنده بهترین محصولات بهداشتی دهان و دندان آماده است تا باکیفیت ترین محصولات خود را به شما برای مراقبت از دندان ها و لثه معرفی کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر می توانید با شماره تلفن 02188871281 تماس حاصل فرمایید.
کار و وظیفه دندان عقل
دندان عقل به عنوان بخشی از روند تکاملی انسان در نظر گرفته می‌شود. این دندان‌ها برای اجداد قدیمی‌مان مفید بوده‌اند که غذاهایشان شامل مواردی همچون گیاهان سفت و سخت می‌شد. وقتی که دندان‌ها خراب می‌شد یا می‌افتاد، دندان عقل جایگزینی برای آن‌ها بود. این روز‌ها با پیشرفت‌های جهان مدرن در بهداشت دهان و دندان و غذاهای نرم‌تر، دیگر نیازی به این دندان‌های جایگزین نیست، اما هنوز هم سبز می‌شوند. اساسا دهان می‌تواند 28 دندان را نگه دارد که با دندان‌های عقل 32 دندان می‌شود که همگی بر سر جا به رقابت می‌پردازند.
علائم وجود مشکل در دندان عقل
علائم مشکلات مربوط به دندان عقل شامل موارد زیر می‌شوند:
درد در ناحیه پشتی دهان، پشت دندان‌های آسیاب
با رشد دندان عقل همراه با انحراف یا در کنار دیگر دندان‌ها، به عصب‌ها و یا استخوان‌ها فشار می‌آورد و اطراف دندان‌های دیگر را اشغال می‌کند، در نتیجه این درد در ناحیه پشت دهان به تدریج با گذشت زمان افزایش می‌یابد.
درد، قرمزی، حساسیت و تورم اطراف این ناحیه
دندان عقل شروع به سبز شدن از سطح لثه‌ها می‌کند و این امر به باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا از این بافت باز وارد بدن شوند که ممکن است باعث ایجاد عفونت گردد. نشان داده شده است که عفونت دهان، سلامت کل بدن را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
دندان عقل نهفته
ممکن است که دندان عقل به صورت نهفته باشد. این وضعیتی است که استخوان فک یا دندان‌های کناری مانع جوانه‌زدن دندان عقل می‌شوند. دندان عقل زیر لثه حبس می‌شود در حالی که ریشه آن به رشد ادامه می‌دهد، و هرچه بیشتر به صورت نهفته در لثه بمانند احتمال بیش‌تری دارد که مشکلاتی برای سلامت دهان و یا سلامت عمومی بدن ایجاد کنند.علائم دندان عقل ناشی از نهفتگی آن شامل درد شدید در ناحیه پشت دهان، عفونت و مشکلاتی از این قبیل است. بوی بد دهان، داشتن مزه ناخوشایند هنگام جویدن غذا، التهاب و تورم می‌توانند علائم بروز عفونت باشند. دندان عقل نهفته در صورت درمان نشدن می‌تواند باعث ایجاد کیست و در مواردی نادر باعث ایجاد تومور شود.دندان عقل نهفته، مستعد ایجاد کیست (کیسه‌هایی پر از مایع) در اطراف خود است که می‌تواند به دندان‌ها و بافت‌های مجاور همچون استخوان‌ها آسیب برساند. در موارد نادری ممکن است تومورهایی اطراف این کیست‌ها تشکیل شوند و کشیدن (لینک به کشیدن دندان) دندان عقل را دشوار سازند. هر چه دیرتر برای درمان درد دندان عقل اقدام کنید، فرایند جراحی سنگین‌تر و تهاجمی‌تری در انتظارتان خواهد بود، حتی ممکن است دندانی که دچار مشکل شده است باعث تخریب دائمی بافت‌های مجاور شود.ممکن است بخشی از دندان عقل از لئه بیرون بزند. در چنین وضعیتی ورود باکتری‌ها از بخش باز اطراف دندان بسیار آسان خواهد بود. اگر برای درمان درد دندان عقل اقدام نکنید، به احتمال زیاد دچار عفونت خواهید شد. عفونت، باعث افزایش درد دندان عقل، التهاب، تورم، درد فک و بیماری‌های عمومی می‌شود. عفونت دهان به راحتی ممکن است وارد جریان خون شده و کل بدن را دچار مشکل کند.
چرا تمیز نگه داشتن دندان عقل دقت و توجه بالایی نیاز دارد
مراقبت از دندان عقل با مراقبت از دندان‌های دیگر متفاوت است. محل و موقعیت آن‌ها در بافت لثه، آن‌ها را مستعد بروز مسائل زیر می‌کند:
- جمع شدن غذا
- بیماری‌های لثه و ایجاد کیست‌های دندانی
- آسیب به استخوان
- آبسه
- ایجاد حفره روی دندان
- دندان نهفته یا نیمه نهفته
حتی با مسواک زدن مرتب و استفاده از نخ دندان (لینک به نخ دندان)، باز هم دندان عقل ممکن است در معرض این مشکلات قرار گیرد، چون دسترسی به این دندان‌ها مشکل است و شاید تنها نیمی از آن از لثه بیرون زده باشد. همیشه مسواک زدن و نخ دندان کشیدن سنتی برای سالم نگه داشتن دندان عقل یا بافت‌های مجاور آن کافی نیستند. چون باکتری‌ها و باقی‌مانده غذاها اغلب در بخش‌های زیرین بافت‌های لثه جمع می‌شوند که مسواک و نخ دندان به آن‌جاها دسترسی ندارند. اگر بهداشت دهان کافی ندارید و یا دخانیات مصرف می‌کنید بیشتر در معرض مشکلاتی همچون ایجاد حفره در دندان عقل خواهید بود.
چگونه اطراف دندان عقل را تمیز کنیم
تمیز کردن اطراف دندان‌های آسیاب سوم امکان پذیر است اما نسبت به آنچه مردم معمولا روزانه انجام می‌دهند، نیاز به اقدامات بهداشتی بیش‌تری دارد. مسواک زدن در راستای خط لثه جهت پاک نگه داشتن بافت‌های لثه و همچنین پاک کردن باقی‌مانده غذاهایی که در کنار لثه جمع شده اند، اهمیت بالایی دارد. نخ کشیدن زیر خط لثه در هر دو طرف دهان هم مانع جمع شدن باقی مانده غذا می‌شود. متاسفانه در صورت وجود کیست، یا زمانی که تنها نیمی از دندان از لثه بیرون آمده باشد، این روش‌ها با محدودیت‌هایی روبه رو می‌شوند.سایر اقدامات لازم برای مراقبت از دندان عقل عبارت‌اند از:
شستشوی دهان
استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبی می‌تواند به از بین بردن باکتری‌های موجود در قسمت‌هایی که نخ دندان به آن دسترسی ندارد کمک کند. مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از دهان‌شویه‌هایی که دارای اسانس هستند در کاهش میزان باکتری‌های تخریبگر در دهان مفید هستند. شوینده‌های اسانس‌دار همچنین باعث کاهش باکتری‌های متعفن می‌شوند؛ این باکتری‌ها در بخش‌هایی از دهان همچون اطراف دندان عقل که تمیز کردن آن‌ها مشکل است، رشد می‌کنند. استفاده از دستگاه‌های تمیز کننده دندان برای پاک کردن قسمت‌هایی که با مسواک و نخ دندان تمیز نمی‌شوند هم می‌تواند موثر باشد.
مراجعه منظم به دندانپزشک
مراجعه مرتب به دندانپزشک بخش مهمی از حفظ سلامت دندان عقل محسوب می‌شود. افرادی که به طور مرتب دندان‌هایشتان را تمیز نمی‌کنند بیشتر در معرض بیماری‌های مربوط به دندان‌های آسیاب سوم قرار دارند، بیماری‌هایی که باعث می‌شوند بعدا نیاز به کشیدن این دندان‌ها داشته باشند.
جراحی دندان عقل چگونه است؟
شایع‌ترین راه درمان برای مشکلات مربوط به دندان عقل کشیدن آن است. کشیدن دندان عقل معمولا در مطب دندان پزشک یا جراح دهان تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی صورت می‌گیرد. قبل از فرایند کشیدن دندان، روش‌های جراحی و مسائل مربوط به آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر دندان عقل شما از سطح لثه بیرون آماده باشد، کشیدن آن همچون کشیدن دیگر دندان‌ها به آسانی صورت می‌گیرد. ولی کشیدن دندان عقل نهفته کمی مشکل خواهد بود. یک برش جراحی در سطح لثه‌ی روی دندان اعمال می‌شود. پس از آن هر استخوانی که دندان را پوشانده باشد باید برداشته شود. سپس خود دندان برداشته می‌شود، گاهی لازم است که دندانپزشک یا جراح، دندان را به چند قطعه تقسیم کند در نتیجه تا جایی که ممکن است نیاز به برداشتن استخوان‌های اطراف نخواهد بود و از برش غیرضروری استخوان‌ها و یا آسیب رسیدن به عصب‌ها یا بافت‌های ضعیف جلوگیری می‌شود. کشیدن دندان عقل فرایندی شایع است و بهترین راه برای کاهش علائم و مشکلات ناشی از دندان عقل محسوب می‌شود.
بایدها و نبایدها پس از انجام جراحی دندان عقل
روش‌های مراقبتی که پس از برداشتن دندان عقل پیش می‌گیرید، تفاوت‌‌های مربوط به دوره بازیابی شما را ایجاد می‌کند . در پایین لیستی از کارهایی که باید برای بازگشت به وضعیت عادی زندگی پس از کشیدن دندان عقل انجام دهید (و کارهایی که نباید انجام دهید) ارائه شده‌اند.
بایدها
آنچه باید انجام دهید عبارت‌اند از:
- آرامش خود را حفظ کنید: پس از جراحی نیاز به استراحت دارید، پس فعالیت‌هایتان را به حداقل برسانید. نیاز خواهد بود که کسی شما را پس از جراحی به خانه برساند و بهتر است که یکی از دوستان یا اعضای خانواده 24 ساعت اول را پیشتان بماند.
- غذاهای نرم بخورید: پس از جراحی، دهان چیزی جز غذاهای نرم را نمی‌تواند تحمل کند. ماست، سیب‌زمینی، کیک و ژله گزینه‌های مناسبی برای روز اول هستند.
- دردتان را کنترل کنید: دندانپزشک یا جراحتان وقتی شما در حال جراحی هستید، نسخه داروهای لازم را به همراهتان می‌دهند تا تهیه کند، بنابراین می‌توانید درد بعد از جراحی را با استفاده از داروهای تجویز شده کنترل کنید. برای کنترل درد، داروهای بدون نسخه همچون تیلنول و ایبوپروفن هم مفید هستند. برای کاهش تورم و کبودی و کاهش درد، کیسه یخی را روی دهانتان قرار دهید.
نبایدها
از انجام برخی موارد پرهیز کنید از جمله:
- از مصرف برخی نوشیدنی‌ها خودداری کنید: برای 24 ساعت اول به هیچ وجه نباید نوشیدنی‌های الکلی، کافئین‌دار یا داغ بنوشید. به جای آن‌ها کمی آب بنوشید. از نی هم استفاده نکنید چون مکش آن ممکن است باعث کنده شدن حفره خشک دندان (لخته خون) از محل جراحی شده شود.
- تف نکنید: روز اول ممکن است کمی خونریزی داشته باشید که امری طبیعی است. لازم است که از تف کردن خودداری کنید، چون ممکن است باعث کنده شدن حفره خشک دندان از محل جراحی شود. پزشک یا جراحتان به شما گاز پانسمان می‌دهد تا برای جذب خون اضافه از آن استفاده کنید. در 24 ساعت اول گاز پانسمان را داخل دهان گذاشته و هر چند وقت یک بار آن را تعویض کنید.
- مسواک نزنید: مسواک زدن بخیه‌ها را دچار مشکل می‌کند، برای روز اول از دهان‌شویه استفاده کنید و یا دهانتان را با آب بشویید. پس از 24 ساعت می‌توانید به آرامی دهانتان را با آب نمک (آب ولرم) بشویید و دندان‌تان را مسواک بزنید اما دقت کنید که ناحیه بخیه را مسواک نزنید.
- سیگار نکشید: دخانیات مانع روند بهبودی شده و احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. تا هر وقت که می‌توانید از سیگار کشیدن خودداری کنید، حداقل 24 ساعت اول را سیگار نکشید. حداقل به مدت یک هفته هم باید از مصرف تنباکوی جویدنی خودداری کنید.
جراحی خارج کردن دندان عقل را در چه سنی باید انجام داد؟
دندان عقل معمولا از سنین بین 17 تا 21 سال در می‌آید. اگر می‌خواهید جراحی آن را به تعویق بیاندازید دوباره در مورد آن فکر کنید. وقتی که هنوز جوان هستید، ریشه‌های دندان هنوز کاملا شکل نگرفته‌اند و استخوان‌های اطراف آن نرم‌تر هستند که احتمال آسیب رسیدن به عصب‌های اطراف را پایین می‌آورد. با گذشت سن ریشه دندان‌ها به رشد ادامه می‌دهند و درد جراحی دندان عقل بیشتر می‌شود، هر چه سن بالاتر می‌رود احتمال بروز عوارض جانبی هم بیشتر می‌شود.
هزینه کشیدن دندان عقل
میزان هزینه های کشیدن دندان عقل بستگی به نوع و تعداد دندان های عقل، نهفته بودن یا نبودن آن ها، میزان تعرفه های پزشکی در محل زندگی شما و تجربه و مهارت دندانپزشک شما دارد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این باره می توانید با پزشک خود مشورت نمایید.
سؤالات رایج درباره دندان عقل و جراحی آن
چند مورد از متداول ترین سؤالاتی که در این زمینه مطرح می شوند عبارت‌اند از:
ممکن است کسی دندان عقل نداشته باشد؟
اگر برایتان سوال است که چه وقتی دندان عقل‌تان در می‌آید، بدانید که ممکن است این انتظار شما یک عمر طول بکشد. برخی افراد دندان عقل ندارند، برخی تنها دو دندان عقل دارند و برخی هم سه تا دارند. دندان عقل شایع‌ترین دندانی است که سبز نمی‌شود. تعداد افرادی که یک سری دندان عقل اضافه داشته باشند، بسیار کم است.
حفره خشک دندان چیست؟
پس از جراحی درآوردن دندان عقل، لخته خونی در محل جراحی تشکیل می‌شود. این لخته تا هنگام بهبود زخم از محل جراحی محافظت می‌کند. اگر لخته خون کنده شود، استخوان و عصب‌های زیر آن بیرون می‌افتند. به این لخته خون، حفره خشک (درای سوکت) می‌گویند. حفره خشک به رنگ سفید ظاهر می‌شود و معمولا به شدت دردناک است. اگر علائم یا دردی احساس کردید فورا باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا پس از جراحی بیرون آوردن دندان عقل به عصب‌ها آسیب می‌رسد؟
اگر چه آسیب رسیدن به عصب‌ها پس از جراحی دندان عقل اتفاقی نادر است، اما به عنوان یک عارضه جانبی در این جراحی ممکن است رخ دهد. احتمال این آسیب‌ها با افزایش سن بالا می‌رود، برای همین است که پزشک‌ها توصیه می‌کنند شروع درمان هر چه زودتر صورت گیرد. اگر در اطراف محل جراحی هرگونه بی حسی احساس می‌کنید، باید آن را به دندانپزشک یا جراح گزارش دهید.
بهبود پس از جراحی دندان عقل چقدر طول می‌کشد؟
بهبود پس از بیرون کشیدن دندان عقل معمولا هفت تا ده روز طول می‌کشد. طول زمان بهبودی پس از عمل به میزان پیچیدگی عمل و تعداد دندان‌هایی که کشیده می‌شوند بستگی دارد. بسیاری از جراحان توصیه می‌کنند تمامی دندان‌های عقل به یکباره کشیده شوند، البته گاهی هم کشیدن آن‌ها در چند مرحله صورت می‌گیرد.
