بریج یا پل دندانی: جانشین دندانهای از دست رفته با عمر بیشتر

بریج‌های دندانی لبخند را اصلاح کرده و ترکیب مناسب چهره را حفظ می‌کنند. همچنین به جویدن صحیح غذا، صحبت کردن و چفت شدن خوب دندان‌ها کمک می‌کنند. چفت شدن خوب دندان‌ها از تکان خوردن یا جدا شدن تدریجی دندان‌ها از هم جلوگیری می‌کند. بعلاوه به منظور تقویت دندان آسیب‌دیده، بریج‌ها و تاج‌ها را می‌توان برای بهبود ظاهر، شکل، ترتیب و چفت شدن دندان‌ها بکار برد. فواصلی که بعد از افتادن یا کشیدن دندان به وجود می‌آیند، می‌توانند باعث تغییر مکان مابقی دندان‌ها شوند، که در نتیجه منجر به چفت شدن نادرست دندان‌ها روی هم خواهند شد. بریج‌ها و تاج‌ها می‌توانند از چنین پیشامدی جلوگیری کنند.

بریج دندانی چیست؟

بریج دندانی، یک دندان مصنوعی ثابت است که برای پر کردن دائمی جای یک یا چند دندان افتاده، بکار می‌رود. بریج دندانی به دندان‌ها یا ایمپلنت‌های دندانی مجاور دندان‌های افتاده، چسبانده می‌شوند. از بریج دندانی می‌توان به منظور محافظت و شکل‌دهی مجدد به دندان‌هایی که آسیب‌های جزئی دیده‌اند، استفاده نمود و همچنین از مشکلاتی که بر اثر از دست دادن دندان پیش می‌آید، پیشگیری کرد. بریج‌ها و تاج‌ها، موادی مصنوعی هستند که دندان‌پزشک یا دندانساز روی دندان‌ها یا ایمپلنت‌های بیمار می‌چسباند. از تاج‌ها بیشتر برای پوشاندن کلی دندان آسیب دیده یا ایمپلنت و از بریج‌ها بیشتر برای پوشاندن فضای خالی یک و یا چند دندان استفاده می‌شود. این دندان‌های مصنوعی به روی دندان‌های طبیعی یا ایمپلنت‌های بیمار و در اطراف ناحیه خالی از دندان چسبانده می‌شوند.

انواع بریج‌های دندانی

تنوع گسترده‌ای از بریج‌های دندانی وجود دارد. نوع بریج که برای مقصود درمانی طراحی می‌شود به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله موقعیت جغرافیایی، هدف و توان مالی بیمار، ترجیح پزشک و غیره. اگرچه در برخی کشورها (عمدتاً در کشورها پیشرفته) ایمپلنت‌های دندانی جای بریج را گرفته‌اند (یا اگر دندان‌های زیادی افتاده باشند، بریج‌ها منحصراً با کمک ایمپلنت‌ها چسبانده می‌شوند)، ولی بریج‌های دندانی سنتی(آنهایی که با کمک دندان‌های طبیعی چسبانده می‌شوند) هنوز هم در سرتاسر جهان بکار می‌روند.

بخش‌های مختلف بریج یا پل دندانی

بریج دندانی از دو بخش تشکیل شده است:

تاج‌های پشتیبان

تاج‌های پشتیبان (که به آنها تاج ضامن نیز گفته می‌شود) دو (یا بیشتر) تاج دندانی هستند که به دندان‌های مجاور آن دندان افتاده چسبانده می‌شوند تا از بریج دندانی اصلی حمایت کنند. به آن دو دندان پشتیبان، دندان‌های پایه (پایه) گفته می‌شود. بریج‌های قدیمی با حمایت دندان‌های طبیعی گذاشته می‌شدند ( یا در صورتی که ساختار دندانی باقیمانده کافی نبود با پست و کور) بریج‌هایی که با کمک ایمپلنت‌های درمانی چسبانده می‌شوند را در فصل جداگانه‌ای بررسی خواهیم کرد.

دندان مصنوعی

دندان مصنوعی با دو تاج پشتیبان کاشته شده و عمدتاً جای دندان یا دندان‌های افتاده را پر می‌کند. بسته به وضعیت پزشکی و تعداد دندان‌های از دست رفته، یک بریج دندانی می‌تواند از یک تا چند دندان مصنوعی داشته باشد. دندان ترمیمی از چندین تاج دندانی بهم متصل ساخته شده‌ است ولی از دندان مصنوعی در ساخت آن استفاده نشده (زیرا فضای خالی دندانی وجود ندارد) با این حال ، به این نوع دندان نیز بریج دندانی گفته می‌شود.

مزایای عمده

بریج‌های دندانی دو مزیت عمده دارند:

ترمیم دندان افتاده

وظیفه اصلی بریج دندانی، ترمیم (یا جایگزین شدن با) دندان افتاده است. علاوه بر این وظیفه، بریج دندانی روی دندان پایه نیز، بعنوان تاج می‌نشیند. یک بریج دندانی مناسب، (تا حد خیلی زیادی) همانند یک دندان طبیعی عمل می‌کند. این امر حداکثر میزان راحتی و همچنین یک دوره کوتاه انطباق را برای بیمار تضمین می‌کند.

جویدن

بریج دندانی بطور دائمی روی دندان پایه فیکس می‌شود. تمام نیروی حاصل از جویدن از طریق دندان پایه به استخوان فک منتقل می‌شود. میزان فشاری که بر هر پایه وارد می‌شود، به اندازه بریج (تعداد دندان‌های از دست رفته) و خصوصیات دندان‌های پایه بستگی دارد. تمام نیروی جویدن که به دندان مصنوعی وارد می‌شود از طریق دندان پایه دفع می‌شود. برخلاف بریج‌ها، برخی از دندان‌های مصنوعی متحرک، تنها روی لثه قرار می‌گیرند. در نتیجه، راحتی در جویدن کاهش می‌یابد (زیرا بیمار روی لثه خود می‌جود، نه روی دندان خود) و همچنین عادت کردن به دندان‌های مصنوعی متحرک، زمان زیادی می‌طلبد.

بسیار مهم: بریج‌های دندانی هیچ نیروی جویدنی را به لثه منتقل نمی‌نکند. اساساً تمام فرآیند جویدن روی دندان اتفاق می‌افتد. به همین دلیل جویدن روی بریج دندانی کاملاً احساس راحتی به بیمار می‌دهد.

زیبایی شناسی

از دست دادن دندان تأثیر بسزایی بر زیبایی دارد، بخصوص اگر دندان از دست رفته، کاملاً مشخص باشد. بنابراین ترمیم زیبایی نیز، برای بسیاری از بیماران، مهمترین هدف از درمان است. ترمیم زیبایی دندان عمدتاً به مواد سازنده دندان مصنوعی بستگی دارد.

توانایی صحبت کردن و ادای کلمات

اگر یکی از دندان‌های جلو افتاده باشد، توانایی صحبت کردن تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بخصوص ادای کلمات بی‌صدا. در هنگام نصب یک دندان ترمیمی جدید، زمان زیادی طول می‌کشد تا بیمار به صحبت کردن و ادای کلمات با دندان‌های جدید عادت کند. بریج‌های دندانی در مقایسه با دندان‌های مصنوعی متحرک، جایگزین دائمی دندان‌های از دست رفته هستند که به دندان‌های پایه چسبانده شده‌اند، با این دندان‌ها، عادت کردن به صحبت معمولی زمان بسیار کمتری می‌برد.

مشکلاتی که در اثر از دست دادن دندان به وجود می‌آید

بعد از افتادن دندان، تغییرات مهمی در دهان رخ می‌دهد که می‌تواند شدیداً فرآیندهای دهانی را مختل کند. این تغییرات، اقدامات ترمیمی درمانی را نیز با پیچیدگی‌های جدی مواجه خواهد کرد. به همین دلیل توصیه می‌شود، بیمار اجازه ندهد تا زمان زیادی از افتادن دندانش بگذرد و در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کرده و عمل ترمیم دندان را انجام دهد. ترمیم دندان افتاده با بریج‌های دندانی، مزایای بسیاری دارد. اگر این بریج‌ها به خوبی نصب و نگهداری شوند، راحتی و زیبایی بالایی را برای بیمار به ارمفان می‌آورند.

بریج‌ها، دندان‌های ثابت ترمیمی زیبایی هستند و به خارج کردن و نظافت مقطعی نیازی ندارند: به خاطر همین مزیت، بسیاری از بیماران، این نوع دندان‌‌ها را به دندان‌های مصنوعی متحرک ترجیح می‌دهند. بریج‌ها را با چسباندن تاج‌های پشتیبان، به دندان‌های پایه بطور دائمی فیکس می‌کنند و دیگر نیازی به درآوردن مقطعی این دندان‌ها نیست. بسیاری از بیماران با دندان‌های ترمیمی دائمی راحت‌ترند تا دندان‌های مصنوعی متحرک.

بیماران در مدت کمی به بریج‌های دندانی عادت خواهند کرد: بریج‌ها، دندان‌های ترمیمی کوچک و سبکی هستتند. عادت کردن به بریج‌های دندانی پس از چسباندن دائمی، مدت کمتری نسبت به دندان‌های متحرک (یا سایر دندان‌های ترمیمی پیچیده) زمان می‌برد، زیرا این دندان‌ها بزرگتر و سنگین‌ترند.

بریج‌های دندانی راحتی خارق‌العاده‌ای را در هنگام جویدن برای بیمار فراهم می‌کنند: تمام این موارد بعلت آن است که نیروی جویدن به دندان‌های پایه منتقل می‌شود و نه به لثه زیرین آن. بنابراین دندان‌ها عمل جویدن را به روشی کاملاً طبیعی انجام می‌دهند. ولی در سمت مقابل، دندان‌های مصنوعی متحرک منحصراً روی لثه‌ها سوار هستند و به همین خاطر فرآیند جویدن (یا بخشی از آن) روی لثه‌ها انجام می‌شود.

این دندان‌های جلوه زیبایی نیز دارند: اگر بیمار بخواهد بریج‌های زیبایی داشته باشد، معمولاً بریج‌های از جنس پروسلین یا زیرکونیوم به وی توصیه می‌شود، که از نظر زیبایی شناختی از مابقی بریج‌ها سرتر هستند.

تعداد جلسات درمانی مورد نیاز برای نصب بریج‌ها کم است: بریج‌ها را می‌توان در طی دو جلسه کاشت، ولی دندان‌های مصنوعی متحرک برای تکمیل شدن به حداقل چهار جلسه درمانی نیاز دارند. ایمپلنت‌های دندان نیز به 3 الی 6 ماه زمان نیاز دارند تا پس از جراحی فک و گذاشتن پیچ‌ها، آن پیچ‌ها با استخوان فک جوش بخورد. به جوش خوردن پیچ با استخوان "osseointegration" گفته می‌شود.

بریج‌های طول‌عمر بسیار خوبی دارند: برای رسیدن از این هدف، باید به خوبی از بریج‌های دندانی مراقبت کرد.

معایب بریج‌ دندان

برای چسباندن بریج‌های دندانی نیاز به آماده‌سازی دندان‌های پایه است: باید دندان‌های پایه به خوبی آماده شوند تا بتوان بریج را بر آنها سواره کرده و آنها از بریج حمایت کنند. این عمل شامل تراشیدن دائمی بخش زیادی از بافت اصلی دندان، از جمله بافت سالم آن، است. این بزرگترین عیب بریج دندانی است زیرا منجر به از دست رفتن بخش زیادی از بافت سالم دندان شده و گاهی اوقات حتی باعث از کار افتادن دندان و درمان ریشه می‌شود. بنابراین اگر حمایت دندان ترمیمی، منحصراً از ایمپلنت‌های دندان گرفته شود، این مزیت بزرگ را دارد که دندان‌های مجاور آن شکاف دندانی دست نخورده باقی خواهند ماند. این عیب عمده بسیار حائز اهمیت است، بخصوص وقتی دندان پایه کاملاً سالم و بدون هیچ لک و پوسیدگی است.

دندان‌های پایه معمولاً حساسیت زیادی به محرک‌های خارجی نشان می‌دهند: معمولاً بعد از آماده‌سازی، یک یا دو تاج موقتی نصب می‌شوند. این تاج‌های موقتی تا زمانی که ترمیم قطعی تکمیل شود، از دندان‌های پایه محافظت می‌کنند. اگر تاج موقتی نصب نشود، امکان دارد دندان‌های پایه، حساسیت زیادی به محرک‌های گرم و سرد نشان بدهند تا وقتی که بریج دندانی کاملاً نصب شود.

آثار بریج دندانی

بریج‌های دندانی سنتی آثار زیادی دارند.

•  امکان استفاده از بریج در صورتی که در قوس دندانی، به تعداد کافی دندان باقی مانده باشد تا از ترمیم بی‌دندانی ناقص حمایت کند: این مهمترین اثر بریج‌های دندانی است. بی دندانی ناقص به شرایطی می‌گویند که در قوس دندانی یک دندان یا بیشتر افتاده باشد (البته نه همه دندان‌ها). اگر برای حمایت از بریج دندانی، دندان به اندازه کافی وجود نداشته باشد، نوع دیگری از ترمیم‌های درمانی استفاده می‌شود: دندان مصنوعی متحرک یا دندان ترمیمی که با ایمپلنت‌ها حمایت شود.
• استفاده از بریج برای ترمیم دندان‌هایی که آسیب‌دیدگی، فرسودگی یا حفره‌های زیادی دارند: می‌توان از بریج‌های دندانی برای دندان‌های شدیداً آسیب دیده، پوسیده شده، خالی شده یا دندان‌های پیر و نازیبا استفاده کرد. بریج دندانی، علاوه بر جایگزینی دندان‌های افتاده، می‌تواند ظاهر دندان‌های آسیب دیده و خراب را ترمیم کند.
• ترمیم زیبایی: امکان دارد گاهی یک یا دو دندان، از حالت طبیعی خود خارج شوند، یا زرد شده یا تخریب شوند. اگر تغییرات خیلی حاد نباشد، یک بریج دندانی می‌تواند گزینه درمانی با دوامی باشد.
• استفاده از بریج برای ترمیم دندان‌های به شدت خورده شده: خوردگی دندان عارضه‌ای که هم می‌تواند بدلیل فرسودگی طبیعی دندان یا بخاطر عارضه‌های پاتالوژیک (مانند دندان قوروچه) اتفاق بیافتد. با گذشت زمان و افزایش سن، دندان‌ها کوچک و نازیبا می‌شوند. درمان چنین عارضه‌ای دشوار است. در بعضی موارد، ممکن است این دندان‌ها با ساخت یک بریج دندانی ترمیم شوند. بازیابی توانایی گاز زدن یا چفت شدگی دندان‌ها خیلی مهم است، زیرا در صورت عدم درمان، بیمار برای همیشه در هنگام غذا جویدن ناراحتی خواهد داشت.
• درمان اختلالات جویدن: در بعضی موارد درمانی، پیش می‌آید که به دلایل مختلف، چفت شدگی دندان به اندازه کافی خوب انجام نشود. این عارضه معمولاً با درد و ناراحتی در عضلات فک و/یا TMJ، سردرد یا میگرن، درد چشم و سینوس و گاهی علائم بالینی دیگر همراه است. این عارضه‌ها نیازمند تنظیم مجدد چفت شدگی دندان هستند. در بعضی از موارد می‌توان این مشکل را با بریج‌ کامل دندان‌ها برطرف کرد، یعنی نصب یک بریج که تمام دندان‌ها را در قوس دندانی بپوشاند. این بریج تماس بهتری با دندان‌های مقابل داشته و درد تدریجاً برطرف خواهد شد. در عمل، این بیماری‌ها را به سختی می‌توان درمان کرد. درمان آنها نیازمند جلسات درمانی زیاد و صبر بالاست. معمولاً طرح درمان خیلی پیچیده است و شاید نصب یک بریج دندانی یک یا چند مرحله طول بکشد.
• تعویض ترمیم‌های قدیمی و از کار افتاده: ترمیم‌های قدیمی که دیگر از کار افتاده شده‌ و زیبایی نیز ندارند باید تعویض شوند. معمولاً پس از جدا کردن آنها، دندان پزشک مجدداً وضعیت سلامتی دندان را بررسی کرده و یک طرح درمان جدید می‌نویسد. اگر به اندازه کافی دندان‌های حمایتی وجود داشته باشد، می‌توان از بریج دندانی بعنوان یکی از راه‌حل‌های درمانی استفاده کرد.

مغایرت‌های بریج دندانی

ویژگی‌های اصلی

استفاده از بریج دندانی در صنعت دندانپزشکی، برای مدت‌های طولانی رایج بوده است. صنعت دندانپزشکی متحول شده و روش‌های بدیعی ظهور کرده‌اند. علیرغم اینهمه، همچنان استفاده از بریج دندانی در سرتاسر جهان متداول است. هم طراحی و هم روش ساخت بریج‌ها بهبود چشمگیری یافته و هم کیفیت مواد سازنده آنها فوق‌العاده است. بریج‌های دندانی از دو بخش اصلی ساخته شده‌اند:

تاج‌های پشیتبان یا تاج‌های ضامن

تاج‌های پشتیبان، بریج را در سر جای خود نگاه داشته و برای دندان مصنوعی، نقش پشتیبان را ایفا می‌کنند. اگر فرض کنیم که بریج دندانی به مثابه یک پل بر روی یک رودخانه بزرگ است، تاج‌های پشتیبان (بهمراه دندان‌های پایه) ستون‌های این پل هستند. تاج‌های پشتیبان همانند تاج‌های دندان هستند که بطور دائمی به دندان مصنوعی متصلند. پس از نصب بریج، تاج‌های پشتیبان نیز کاملاً به دندان‌های پایه چسبانده می‌شوند، تا برای تمام سازه، حمایت مورد نیاز را فراهم کنند. دندانی که از تاج پشتیبان حمایت می‌کند، دندان پایه خوانده می‌شود. عموماً دندان‌های پایه در مجاورت فضای بدون دندان هستند.

دندان مصنوعی

دندان مصنوعی آن بخشی از بریج است که به جای دندان (های) افتاده قرار می‌گیرد. به همین خاطر به آن‌ها دندان‌های الکی یا مصنوعی نیز گفته می‌شود. عموماً، دندان مصنوعی را میان دندان‌های پایه کار می‌گذارند (باستثنای بریج معلق) و بطور دائمی به تاج‌های پشتیبان متصل هستند. بسته به تعداد فضاهای بدون دندانی که قرار است ترمیم شود و تعداد دندان‌های افتاده، بریج می‌تواند دارای یک یا تعداد بیشتری دندان مصنوعی باشد. در حین جویدن، تمام نیروی جویدن، که توسط دندان مصنوعی تولید می‌شود، از طریق دندان‌های پایه به اسخوان فک منتقل می‌شود: هرچه دندان‌های مصنوعی بیشتر، نیروی وارده بر دندان‌های پایه بزرگتر.

هر یک از دندان‌های مصنوعی نیروی جویدن را به دندان‌های پایه منتقل می‌کند. به همین خاطر هنگامی که دندان‌های مصنوعی بیشتری در بریج وجود دارد، نیروهایی که بر دندان‌های پایه وارد می‌شود نیز افزایش می‌یابد. استفاده بیش از حد از دندان مصنوعی توصیه نمی‌شود. بعنوان یک قانون کلی، گفته می‌شود اگر بیش از چهار دندان افتاده در کنار هم وجود داشته باشد، نمی‌توان از بریج دندانی سنتی برای ترمیم استفاده کرد. دو دلیل برای این مسئله وجود دارد:

• اگر دندان مصنوعی را خیلی عریض طراحی کنند، خطر شکستن آن در حین فرآیند جویدن وجود دارد.
• نیروهایی که بر دندان‌های پایه وارد می‌شود، بیش از حد خواهد بود. پس از یک دوره زمانی، این دندان‌ها لق شده و ترمیم شکست خواهد خورد.